Narodziny dziecka są wydarzeniem o ogromnym ładunku emocjonalnym – dla wielu kobiet to czas radości, ale również moment głębokiego stresu, lęku i niepewności. W pewnych przypadkach poród może być przeżyciem traumatycznym, pozostawiającym trwały ślad w psychice. Trauma poporodowa to zjawisko, które coraz częściej znajduje swoje miejsce w literaturze psychologicznej i klinicznej. Jej skutki mogą być długofalowe, wpływając na kondycję psychiczną kobiety, jej relacje z dzieckiem oraz funkcjonowanie w codziennym życiu.
Czym jest trauma poporodowa?
Trauma poporodowa to intensywna, negatywna reakcja psychiczna na przebieg porodu lub okoliczności z nim związane. Może być wynikiem fizycznego bólu, poczucia utraty kontroli, braku wsparcia ze strony personelu medycznego, a także sytuacji zagrożenia życia matki lub dziecka. Choć nie jest formalnie sklasyfikowana jako osobna jednostka chorobowa w DSM-5, to często przyjmuje postać objawów zespołu stresu pourazowego (PTSD).
Objawy mogą obejmować nawracające wspomnienia traumatycznego porodu, unikanie wszystkiego, co się z nim wiąże, nadmierną czujność, drażliwość czy trudności ze snem. Często dochodzi również do rozwoju wtórnych zaburzeń, takich jak depresja poporodowa, która dodatkowo komplikuje proces zdrowienia.
W najnowszej klasyfikacji ICD-11 zespół stresu pourazowego diagnozowany jest na podstawie głównych kryteriów:
- ponownego przeżywania traumatycznego zdarzenia (np. koszmary senne, natrętne wspomnienia porodu),
- unikania bodźców związanych z traumą (np. szpitali, kontaktu z personelem medycznym) oraz
- utrzymujących się zmian w pobudzeniu i reaktywności – takich jak stałe napięcie psychiczne, trudność w relaksacji nawet w bezpiecznym środowisku.
U niektórych kobiet może rozwinąć się także złożony zespół stresu pourazowego (CPTSD), szczególnie w przypadku długotrwałej ekspozycji na traumatyzujące doświadczenia – np. ciężka choroba dziecka, przedłużony pobyt na oddziale intensywnej terapii, historia przemocy domowej. Złożony PTSD objawia się nie tylko klasycznymi symptomami traumy, ale również trudnościami w regulacji emocji, negatywnym obrazem siebie i problemami w nawiązywaniu relacji.
Skutki traumy poporodowej dla zdrowia psychicznego
Nieleczona trauma poporodowa może negatywnie wpływać na funkcjonowanie emocjonalne i społeczne kobiety. Występuje zwiększone ryzyko rozwoju depresji, lęków oraz zaburzeń więzi z noworodkiem. Matki często doświadczają poczucia winy, wstydu, a nawet odrzucenia swojego dziecka. Tego rodzaju objawy mają bezpośredni wpływ na zdolność do budowania bezpiecznej relacji z niemowlęciem, co może rzutować na jego rozwój psychiczny w przyszłości. W takich przypadkach kluczowe znaczenie ma pomoc psychologiczna po traumie poporodowej, która pozwala zrozumieć przeżycia, przepracować trudne emocje i stopniowo przywracać wewnętrzną równowagę. Wsparcie terapeutyczne jest również ważne dla partnera i bliskich, którzy nierzadko czują się bezradni wobec cierpienia matki.
W leczeniu objawów traumy oraz złożonego PTSD skuteczną metodą okazuje się psychoterapia psychodynamiczna. Pozwala ona na głębsze zrozumienie nieświadomych mechanizmów, które utrzymują cierpienie, oraz umożliwia stopniowe odzyskiwanie poczucia bezpieczeństwa i sprawczości.
Trauma a depresja poporodowa – jak je rozróżnić?
Depresja poporodowa i trauma poporodowa często współistnieją, ale mają różne przyczyny i objawy. Depresja może pojawić się niezależnie od przebiegu porodu i obejmuje m.in. obniżony nastrój, utratę zainteresowań, trudności z koncentracją czy myśli samobójcze. Z kolei trauma wiąże się z konkretnym wydarzeniem – najczęściej samym porodem – i objawia się m.in. natrętnymi wspomnieniami, unikaniem lub napięciem.
Sprawdź swoją wiedzę nt. depresji poporodowej w naszym quizie.
W praktyce klinicznej rozróżnienie tych dwóch stanów ma znaczenie dla doboru odpowiedniej metody leczenia. Obie sytuacje wymagają jednak specjalistycznego wsparcia. Pomoc psychologiczna po traumie poporodowej, jak i terapia depresji, może obejmować psychoterapię indywidualną, terapię poznawczo-behawioralną lub interwencje rodzinne. W zależności od nasilenia objawów i ich wpływu na codzienne funkcjonowanie, możliwe jest również zastosowanie podejścia integracyjnego, łączącego elementy psychoterapii psychodynamicznej z innymi nurtami terapeutycznymi – co bywa szczególnie pomocne przy złożonych zaburzeniach po traumie.
Znaczenie specjalistycznej pomocy psychologicznej
Świadomość istnienia problemu to pierwszy krok ku zdrowieniu. Zbyt wiele kobiet przez lata nie potrafi nazwać swoich emocji i doświadczeń, nie łącząc ich z trudnym porodem. Tymczasem odpowiednio wcześnie rozpoczęta pomoc psychologiczna po traumie poporodowej może uchronić przed pogłębiającym się kryzysem psychicznym i poprawić jakość życia. W Ośrodku Psychoterapii Gdański Psycholog kobiety mogą liczyć na indywidualne podejście i bezpieczną przestrzeń do dzielenia się swoimi przeżyciami. Praca z terapeutą umożliwia nie tylko powrót do równowagi psychicznej, ale również wzmocnienie więzi z dzieckiem i odbudowanie poczucia sprawczości.
Wnioski
Trauma poporodowa to realne doświadczenie, które może poważnie wpłynąć na zdrowie psychiczne kobiety. Jego konsekwencje są złożone, a często towarzyszy im również depresja poporodowa. Dlatego tak ważne jest, by nie lekceważyć sygnałów ostrzegawczych i szukać wsparcia u specjalistów. Pomoc psychologiczna po traumie poporodowej daje możliwość przetworzenia trudnych doświadczeń, odzyskania spokoju i zbudowania nowej jakości życia – zarówno dla matki, jak i jej dziecka.
Z tego artykułu dowiesz się, jak w jaki sposób psychoterapeuta zachowuje dystans i neutralność w trakcie terapii.
Bibliografia:
- American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Washington, DC: Author.
- Ayers, S., & Taggart, L. (2016). Post-traumatic stress disorder following childbirth. In S. Ayers et al. (Eds.), Cambridge handbook of perinatal mental health (pp. 297–306). Cambridge University Press.
- Beck, C. T., & Watson, S. (2008). Impact of birth trauma on breast-feeding: A tale of two pathways. Nursing Research, 57(4), 228–236.
- Dekel, S., Stuebe, C., & Dishy, G. (2017). Childbirth induced posttraumatic stress syndrome: A systematic review of prevalence and risk factors. Frontiers in Psychology, 8, 560.
- Slade, P. (2006). Towards a conceptual framework for understanding post-traumatic stress symptoms following childbirth and implications for further research. Journal of Psychosomatic Obstetrics & Gynecology, 27(2), 99–105.
World Health Organization. (2019). International classification of diseases for mortality and morbidity statistics (11th ed.). Geneva, Switzerland: Author. https://icd.who.int/