Latem 2017 roku zadzwoniła do mnie zaprzyjaźniona położna rodzinna pani Ewa. Zdecydowała się na rozmowę ze mną krótko po wizycie patronażowej u pewnej matki. Rozmawiałyśmy przez telefon o tym, jak bardzo pani Ewa martwi się stanem psychicznym swojej pacjentki, która sześć tygodni wcześniej urodziła pierwsze dziecko.
Matczyne niepokoje…
– Ciągle dopatruje się problemów podczas karmienia piersią. Niepokoi się, że mała je zbyt mało. Często zgłasza się do pediatry w obawie, że dziecku coś dolega. Lekarz stwierdza, że dziecko jest okazem zdrowia i dobrze rośnie, ale to uspokaja ją tylko na dzień lub dwa. Potem znowu dręczą ją podejrzenia o to, że dziecko jest chore albo głodne.
Pani Ewa szczegółowo opisała historię opieki nad młodą matką. Poznały się trzy miesiące wcześniej, gdy pacjentka przychodziła na zajęcia szkoły rodzenia prowadzonej przez panią Ewę. Położna wspomniała, że podczas ciąży kobieta była pogodna i towarzyska. Po porodzie sprawiała wrażenie zalęknionej, ale zdaniem pani Ewy mogło się to wiązać z tym, że urodziła swoje pierwsze dziecko. Położna wiedziała z doświadczenia, że młodym rodzicom, którzy nie mają wprawy w opiece nad dzieckiem, towarzyszą naturalne obawy. Jednak zaczęła się niepokoić, gdy młoda mama narzekała na problemy z karmieniem piersią, choć zdaniem pani Ewy przebiegało ono prawidłowo. Dodatkowo położna podczas ostatniej wizyty domowej zaobserwowała zmiany w zachowaniu młodej matki: nieuzasadniony niepokój o zdrowie dziecka, problemy ze snem i niechęć do podejmowania kontaktów z innymi ludźmi.
– Widzę u tej pacjentki niepokojące objawy. Widzę, że cierpi, ale nie wiem, jak mam z nią o tym rozmawiać? Nie wiem, czy ona mi zaufa…
Wsparcie psychologa
Rozmawiałyśmy przez kilkadziesiąt minut, żeby ustalić plan działania i przygotować się do rozmowy z matką na temat zaobserwowanych trudności. Wspólnie zastanawiałyśmy się, jak pani Ewa może opowiedzieć swojej pacjentce o ryzyku związanym z depresją i jak zachęcić ją do podjęcia współpracy ze specjalistą. Pani Ewa zdecydowała się na jeszcze jedną wizytę w domu pacjentki. Omówiła z nią swoje spostrzeżenia, przedstawiła jej możliwości uzyskania pomocy. Kobieta mogła porozmawiać z nią o swoich wątpliwościach dotyczących wizyt u psychologa czy psychiatry.
Ostatecznie dzięki interwencji zdeterminowanej położnej młoda matka trafiła pod opiekę psychiatry i skorzystała z programu psychoterapeutycznego dla kobiet po porodzie w Szpitalu św. Wojciecha w Gdańsku. Po ukończeniu cyklu spotkań z psychoterapeutą jej stan psychiczny poprawił się. Młoda kobieta czuła większą swobodę w opiece nad córeczką, czerpała więcej przyjemności w kontakcie z nią i miała więcej zaufania do siebie w roli matki. Minął także dręczący ją niepokój i problemy ze snem.
Z przyjaźni psychologa i położnej…
Zdarzenie miało miejsce trzy lata temu, gdy realizowany był program psychologicznej i laktacyjnej opieki nad mieszkańcami Gdańska „Macierzyństwo krok po kroku” – innowacyjny program interdyscyplinarnego wsparcia kobiet w okresie okołoporodowym. Pomysł powstał z przyjaźni psychologa i położnej oraz dzięki wieloletniej życzliwości Miasta Gdańska wobec promocji karmienia piersią wśród jego mieszkańców. W latach 2011-2017 na laktacyjnej mapie Polski Gdańsk był miejscem szczególnym. Tu powstała pierwsza w Polsce poradnia laktacyjna finansowana w całości ze środków samorządowych i to właśnie w Gdańsku odbywało się najwięcej bezpłatnych szkoleń laktacyjnych dla personelu medycznego w Polsce.
Jednak wieloletnie doświadczenie pracy doradców laktacyjnych wskazywało, że wsparcie laktacyjne to zbyt mało: część kobiet doświadczających problemów z karmieniem piersią ma także objawy depresji poporodowej i potrzebowała pomocy psychologa. Coraz częściej, oprócz omawiania kwestii laktacyjnych, pojawiające się w poradni laktacyjnej problemy z młodymi matkami wymagały dodatkowej refleksji i konsultacji z psychologiem. I tak powstała idea połączenia bezpłatnej opieki laktacyjnej oraz pomocy psychologicznej dla gdańszczanek oraz szkoleń psychologiczno-laktacyjnych dla personelu medycznego.
Pani Ewa, podobnie jak kilkadziesiąt innych położnych, uczestniczyła w bezpłatnych szkoleniach na temat depresji poporodowej. Korzystała także z bezpłatnej pomocy psychologa, gdy konieczna była interwencja w związku z podejrzeniem depresji u pacjentek w ciąży i po porodzie. Aby skorzystać z takiego wsparcia wystarczyło zadzwonić lub spotkać się z psychologiem. Wspólnie omawiano pojawiające się problemy i trudności. Następnie planowano krok po kroku strategię działania w celu zapewnienia matkom odpowiedniego wsparcia. A jej pacjentka, podobnie jak kilkadziesiąt innych mieszkanek Gdańska, wzięła udział w bezpłatnej psychoterapii dla kobiet w ciąży i po porodzie.
A efekty?
Miasto Gdańsk finansowało także działanie poradni laktacyjnej i spotkania grupy wsparcia matek karmiących. Badania nad skutecznością programu prowadził Uniwersytet Gdański. Jak wskazują wyniki uzyskane przez dr Magdalenę Chrzan-Dętkoś, adiunkta w Instytucie Psychologii UG, u matek korzystających z psychoterapii indywidualnej nastąpiła poprawa zdrowia psychicznego i poprawa relacji z dziećmi, zmniejszył się również stres rodzicielski.
W trakcie trwania programu z pomocy doradców laktacyjnych i psychoterapeutów skorzystało niemal 250 osób. Jak twierdzą autorki programu kluczem do jego sukcesu była współpraca między różnymi grupami zawodowymi: położnymi, doradcami laktacyjnymi, pielęgniarkami i psychologami. Dzięki niej łatwiej było rozpoznać osoby wymagające wsparcia psychologicznego oraz skutecznie objąć je bezpłatną specjalistyczną pomocą. W planach miejskich urzędników Miasta Gdańska było kontynuowanie działań. Powstał nawet projekt programu na kolejne lata, ale niestety utknął. Gdzie? Nie wiem…
Podziwiam za umiejętność przekazywania informacji w sposób, który nie tylko edukuje, ale również angażuje czytelnika na emocjonalnym poziomie, sprawiając, że temat staje się niezwykle bliski i istotny.