Chorzy na depresję mogą kierować się do lekarza rodzinnego po leczenie farmakologiczne. Polskie Towarzystwo Psychiatryczne i Naczelna Izba Lekarska opublikowały wytyczne postępowania w depresji u dorosłych dla lekarzy rodzinnych. Leczenie i rozpoznawanie depresji będzie teraz mogło odbywać się w POZ.
Rozpoznawanie i leczenie depresji zdaniem PTP i NIL ma być teraz łatwiej dostępne. Lekarz w przychodni może skutecznie leczyć chorych z epizodem depresji o łagodnym lub umiarkowanym nasileniu. Wyjątkiem są kobiety w ciąży – rozpoznanie depresji u ciężarnej jest wskazaniem do skierowania jej na konsultację psychiatryczną. Do psychiatry powinni być również kierowani chorzy na depresje o ciężkim, przewlekłym przebiegu. Podobnie pacjenci odporni na leczenie farmakologiczne, a w trybie pilnym osoby narażone na podjęcie próby samobójczej.
Dokument zawiera ogólne zasady postępowania dotyczące m.in. prowadzenia badań przesiewowych i diagnozy depresji za pomocą prostych kwestionariuszy PHQ-2 i PHQ-9, leczenia farmakologicznego chorych z epizodem depresji o łagodnym lub umiarkowanym nasileniu. Zawiera dodatkowo zalecenia dot. prowadzenia edukacji pacjentów i ich bliskich, współpracy z psychiatrami oraz z rodziną pacjenta w celu zapewnienia odpowiedniej opieki.
Czego możemy spodziewać się podczas standardowej wizyty u lekarza w przychodni?
Jeżeli wybrany przez nas lekarz będzie stosował się do niniejszych wytycznych, to za każdym razem, gdy zgłosimy się po poradę, możemy usłyszeć pytania o objawy depresji występujące w ciągu kilku tygodni poprzedzających wizytę w przychodni. Lekarz może pytać o konkretne symptomy, o stresujące wydarzenia życiowe, występowanie zaburzeń psychicznych w rodzinie lub poprosić nas o wypełnienie kwestionariusza PHQ.
Jeżeli lekarz zdiagnozuje u pacjenta depresję powinien poinformować go:
- na czym polega ta choroba
- jakie są dostępne formy leczenia, np. farmakoterapia, psychoterapia
- jakie są korzyści leczenia i jakie ryzyko wiąże się z wybraną metodą leczenia
- w jakim czasie od rozpoczęcia leczenia może nastąpić poprawa nastroju
- jakie działania niepożądane mogą się pojawić podczas przyjmowania leków
- jak dbać o higienę psychiczną, jakie ma znaczenie regularna aktywność fizyczna
A co z oceną ryzyka i nasilenia objawów depresji u ciężarnych i kobiet po porodzie?
Od 1 stycznia 2019 obowiązek badania kobiet w kierunku depresji spoczywa na osobach sprawujących opiekę nad ciężarną. Ocena powinna być przeprowadzona dwukrotnie w I i III trymestrze ciąży. Dodatkowo w trakcie wizyty patronażowej po porodzie położna rodzinna powinna ocenić stan psychiczny położnicy, w tym ryzyko wystąpienia depresji poporodowej. Wytyczne PTP i NIL nie dają odpowiedzi na pytanie, jak konkretnie prowadzić ocenę ryzyka i nasilenia objawów depresji w ramach opieki okołoporodowej. Prezentowane zasady dotyczą tylko lekarzy rodzinnych. Jednak część zaleceń zawartych w wytycznych można potraktować jak pewne wskazówki.
Jakie informacje mogą być przydatne w praktyce ginekologa lub położnej?
- Przydatne mogą być wymieniane powyżej narzędzia do badań przesiewowych. Kwestionariusz PHQ-2 pozwala na identyfikację depresji oraz wersja PHQ-9 służąca do oceny nasilenia objawów.
- Warto pamiętać, że zgodnie z wytycznymi kobietę po porodzie z epizodem depresji łagodnej lub umiarkowanej można kierować do lekarza rodzinnego, niekoniecznie do psychiatry.
- O stosowaniu farmakoterapii u ciężarnej każdorazowo powinien decydować psychiatra. Na konsultację należy kierować pacjentki w trakcie epizodu depresji oraz osoby uprzednio leczone z powodu depresji.
W zakresie badań przesiewowych wytyczne Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego i Naczelnej Izby Lekarskiej są zgodne ze standardami ochrony zdrowia psychicznego w ciąży i po porodzie stworzonymi przez National Institute for Health and Care Excellence (2016). NICE w trakcie opieki nad kobieta w ciąży i po porodzie zaleca zadawanie 2 pytań w celu identyfikacji depresji. Następnie do wyboru kwestionariusz PHQ-9 lub Edynburską Skalę Depresji Poporodowej (wersja dla ciężarny i po porodzie) dla oceny stopnia nasilenia objawów depresji. Pacjentki z wynikiem PHQ-9 powyżej 9 lub ESDP powyżej 12 powinny być kierowane do specjalisty. Szczegółowa instrukcja jak przeprowadzić ocenę ryzyka o nasilenia objawów depresji zgodnie z rekomendacjami NICE.
Badanie każdej kobiety w ciąży i po porodzie w kierunku depresji jest obowiązkowe. Natomiast wytyczne dla lekarzy rodzinnych nie stanowią ustanowionego prawnie standardu opieki nad wszystkimi pacjentami. Sporządzone przez PTP i NIL ogólne zasady postępowania w depresji u dorosłych mają pomagać w podejmowaniu optymalnych decyzji w codziennej praktyce. Przyszłość pokaże, jak dużym wyzwaniem staną się dla lekarzy rodzinnych.
Na podstawie:
Samochowiec J, Dudek D, Kucharska-Mazur J, Murawiec S, Rymaszewska J i in. Diagnostyka i leczenie depresji u dorosłych – wytyczne dla lekarzy rodzinnych. Polskie Towarzystwo Psychiatryczne i Naczelna Izba Lekarska, Warszawa 2019. dostęp: https://wytyczne.org/bazawiedzy/wytyczne-postepowania-w-depresji-u-doroslych-dla-lekarzy-rodzinnych/
Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej – Dz U. z 2018 poz. 1756)
National Institute for Health and Care Excellence. Antenatal and postnatal mental health Quality standard [QS115] Published date: February 2016 dostęp: https://www.nice.org.uk/guidance/QS115/chapter/Quality-statement-6-Psychological-interventions
Obraz TULIA COLOMBIA TORRES HURTADO z Pixabay
Leczenie i rozpoznawanie depresji.