Depresja po porodzie i w ciąży - ocena ryzyka i nasilenia depresji -

Schemat badań przesiewowych w kierunku depresji po porodzie i u ciężarnych w oparciu o wytyczne dla lekarzy rodzinnych.

Część ginekologów ma wątpliwość, jak prowadzić badania przesiewowe w kierunku depresji i jak depresja po porodzie i u kobiety w ciąży powinna być rozpoznawana. Polskie Towarzystwo Psychiatryczne przygotowało dla lekarzy rodzinnych wytyczne dotyczące badań przesiewowych w kieruku depresji. Proponowane przez PTP kwestionariusze PHQ-2 i PHQ-9 mogą z powodzeniem stosować inne grupy zawodowe, m.in.do oceny ryzyka i nasilenia objawów depresji u kobiet w ciąży i po porodzie.

Najpierw należy zadać osobie badanej dwa pytania identyfikujące depresję (PHQ-2). Dwie negatywne odpowiedi oznaczają, że nie ma ryzyka depresji i na tym etapie badanie można zakończyć. Natomiast uzyskanie jednej odpowiedzi twierdzącej wymaga powtórzenia badania za ok. 2 tygodnie. Jeśli zaś osoba badana udzieli dwóch odpowiedzi twierdzących, to wymaga dodatkowego badania kwestionariuszem PHQ-9. Zalecenia dotyczące dalszego postępowania należy formułować w oparciu o uzyskaną punktację. Warto dodać, że propozycje PTP dla lekarzy rodzinnych są bardzo zbliżone do rekomendacji National Institute for Health and Care Excellence. NICE w 2016 opublikowało wytyczne dot. badań przesiewowych w kierunku depresji u ciężarnych i kobiet po porodzie. Poniżej szczegółowy opis badania wg PTP oraz kwestionariusze do pobrania.

PHQ-2

Kwestionariusz PHQ-2 polega na zadaniu dwóch pytań identyfikujących depresję.

1. Czy w ciągu ostatniego miesiąca często była pani zaniepokojona z powodu swojego przygnębienia, depresyjnego nastroju lub poczucia beznadziejności?

☐ TAK ☐ NIE

2. Czy w ciągu ostatniego miesiąca przeszkadzało pani odczuwanie zmniejszonego zainteresowania lub przyjemności podczas wykonywania różnych czynności?

☐ TAK ☐ NIE

W przypadku uzyskania odpowiedzi „NIE” na oba pytania należy zakończyć badanie na tym etapie.

W przypadku jednej odpowiedzi „TAK” pacjentka wymaga obserwacji i konieczne powtórzenie badania za 2 tygodnie. Dwie odpowiedzi „TAK” to konieczne dalsze badanie czyli PHQ-9.

PHQ-9

Należy poprosić pacjentkę o wypełnienie kwestionariusza umożliwiającego ocenę nasilenia objawów.Kwestionariusz Zdrowia Pacjenta PHQ-9 (Patient Health Questionnaire) składa się z dziewięciu pytań dotyczących objawów. Zawiera również dwa pytania o stopień, w jaki pojawiające się objawy zakłócają codzienne funkcjonowanie.

Ocena punktacji: 0-5 – brak depresji, 6-9 – łagodna depresja 10-14 – depresja umiarkowana, 15-19 – depresja umiarkowanie ciężka, 20 i więcej – depresja ciężka.
Jeżeli pytanie nr 9 w PHQ-9 ≥ 1, to należy ocenić ryzyko samobójstwa. Wówczas pod uwagę bierze się:
– obecność intensywnych myśli samobójczych, których chora nie może opanować
– opisywanie przez pacjentkę konkretnych planów samobójstwa
– w wywiadzie niedawna próba samobójcza.

Dalsze postępowanie w sytuacji depresji po porodzie lub u ciężarnej

Wytyczne wskazują na konieczność podjęcia leczenia u osób, które uzyskały wynik PHQ-9 powyżej 9 punktów. Zawierają także wskazówki dla lekarzy rodzinnych dotyczące farmakoterapii u osób z epizodem łagodnej depresji (6-9 pkt).
Ciężarna – rozpoznanie depresja u kobiety w ciąży jest wskazaniem do leczenia przez psychiatrę. Zatem to psychiatra podejmuje decyzję o zastosowaniu farmakoterapii u ciężarnej.
Depresja po porodzie – matkę z łagodnym lub umiarkowanym epizodem depresji można kierować do lekarza rodzinnego. Natomiast wyższe wyniki są wskazaniem do leczenia przez psychiatrę.

Na koniec odnotowanie wyników badania PHQ-2 i PHQ-9 (jeśli było konieczne) oraz zaleceń w dokumentacji medycznej.

Sytuacje wymagające szczególnych interwencji w stosunku do pacjentki i jej rodziny warto również skonsultować z psychologiem lub psychiatrą. Oferta specjalistycznego wsparcia przez Skype’a lub w gabinecie.